Διαγώνισμα Ιστορίας ΘΚ Γ’ Λυκείου
(Πολιτικά Κόμματα σ. 70-84)

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της στήλης  Α και δίπλα το γράμμα της πρότασης από τη στήλη Β που δίνει τη σωστή απάντηση. (Μονάδες 4)

Α.2. Να σημειώσετε την ένδειξη Σ (σωστό)  ή Λ (λάθος) δίπλα σε κάθε πρόταση: (Μονάδες 6)
1.Το σύνταγμα του 1844 περιόριζε τα δικαιώματα του βασιλιά μόνο στον τομέα της εκτελεστικής εξουσίας
2.Το σύνταγμα του 1844 επέτρεπε στους εκλογείς να ψηφίζουν υποψήφιους από διαφορετικούς συνδυασμούς
3. Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα η επιλογή κάποιου κόμματος από τους
εκλογείς βασιζόταν στην οικογενειοκρατία, στις πελατειακές σχέσεις και στην εξαγορά ψήφων
4. Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ο εκλογέας, αν ήθελε, ψήφιζε θετικά ή αρνητικά όλους τους υποψηφίους
5. Μετά το 1882 περιορίστηκε η τάση να ψηφίζονται θετικά κατά τις εκλογές και υποψήφιοι άλλων κομμάτων, πέρα από το κόμμα της προτίμησής τους
6. Μετά το 1882 επικράτησε η τάση, οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι, για να έχουν πιθανότητες εκλογής, να συμμετέχουν σε κομματικά ψηφοδέλτια

Α.3. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών εννοιών: (Μονάδες 20)
• «ναπαίοι» (Μονάδες 6)
• Σύνταγμα 1864 (Μονάδες 7)
• Εθνικόν Κομιτάτον (Μονάδες 7)     

ΘΕΜΑ Β1
Ο Κουμουνδούρος μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος Έλληνας πολιτικός με συνείδηση κοινοβουλευτική. Ήθελε η κυβέρνησή του να στηρίζεται στην πλειοψηφία των βουλευτών και γι’ αυτό μιλώντας στη Βουλή, προσπαθούσε να πείσει και όχι να δελεάσει, όπως επιδίωκε ο Δεληγιώργης. Εκτιμούσε την αγχίνοια  του Βούλγαρη και σεβόταν την πατριαρχική νοοτροπία του, αλλά αρνιόταν να υποταχτεί στον αυταρχισμό του. Συμπαθούσε το Δεληγιώργη, αλλά δεν τον εμπιστευόταν, γι’ αυτό και δεν συνεργάστηκε μαζί του. Εκτιμούσε τον Τρικούπη, αλλά και τον αντιπαθούσε βαθύτατα, γι’ αυτό και τον χρησιμοποίησε μια και μόνη φορά. Ο Κουμουνδούρος είχε όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν έναν κοινοβουλευτικό άνδρα. Ψυχραιμία, ανεξικακία, ελαστικότητα, προσαρμοστικότητα, καλή διάθεση, ευγένεια στους τρόπους, επιμέλεια, εργατικότητα, επιμονή, όσο και υπομονή, πραότητα. Δεν θύμωνε και δεν λύπησε σχεδόν κανένα, γι’ αυτό και τον χαρακτήριζαν «γλυκύτατο». με απόλυτη ευλάβεια τηρούσε όλους τους κανόνες στο κοινοβουλευτικό παιχνίδι και δεν προσπάθησε ποτέ να βγει έξω από τα συνταγματικά πλαίσια.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΓ’, σ.248

Με βάση της ιστορικές σας γνώσεις και το παραπάνω απόσπασμα, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
α. Να παρουσιάσετε την κριτική και τα αιτήματα τα οποία εξέφρασε η «νέα γενιά» πολιτικών, εκφραστής των οποίων υπήρξε ο Α. Κουμουνδούρος. (Μονάδες 10)
β. Να αντιπαραθέσετε την κοινοβουλευτική συμπεριφορά του Κουμουνδούρου με εκείνη του Ι. Κωλέττη. (Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β2
Στο άρθρο «Τις πταίει» που δημοσιεύτηκε στους «Καιρούς» γράφονται ανάμεσα στα άλλα και τα εξής: «Ας αφεθή να λειτουργήση το πολίτευμα, εν τη βεβαιότητι, ότι  εκ της πλειονοψηφίας της βουλής μορφώνεται η κυβέρνησις και ταχέως θα ίδωμεν την Βουλήν συντασσομένων εις δυο κόμματα. Ουδέν των θεμελιωδών ζητημάτων, άτινα εν Γαλλία ή Ιταλία διαιρούσι τους πολιτευόμενους εις πολλά κόμματα, έχομεν  εν  Ελλάδι –  τα πολλά κόμματα παρ' ημίν είναι αποτέλεσμα της προσκλήσεως των μειονοψηφιών εις την εξουσίαν».
Ο Τρικούπης δημοσίευσε και δεύτερο άρθρο στην ίδια εφημερίδα με τον τίτλο «Παρελθόν και ενεστώς». Σ’ αυτό εξηγούσε ότι ο Όθων, παρόλο που ήταν ενάρετος, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την έξωση του, παραβιάζοντας συνεχώς το Σύνταγμα. Με τη μεταπολίτευση, συνέχιζε, τα πράγματα δεν καλυτέρεψαν. «Η δημοσία ηθική, ήτις είναι το θεμέλιον πάσης πολιτείας, δεινότερα εν τω παρελθόντι υπέστη και υφίσταται τραύματα – τον χρόνον της κακοήθειας σύρει η νόμιμος κυβέρνησις». Και για να αποδείξει τον ισχυρισμό του ανέφερε παραδείγματα νοθείας και βίας που έγιναν στην Αττική και στη Ζάκυνθο. Υποστήριζε ότι το κράτος ήταν ακυβέρνητο και αδιοίκητο και στην πολιτική διαφθορά είχε προστεθεί η κοινωνική εξαχρείωση. Την ώρα της θεραπείας την έβλεπε να πλησιάζει, γιατί το κακό είχε ξεπεράσει κάθε όριο.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΓ, σσ. 293

Συνδυάζοντας το κείμενο του βιβλίου σας και τις πληροφορίες του παραθέματος να αναλύσετε τους λόγους για τους οποίους ο Χ. Τρικούπης εισηγήθηκε την «αρχή της δεδηλωμένης» και τις συνέπειες που αυτή είχε στην πολιτική ζωή της χώρας. (Μονάδες 25)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ

Α.1. Τρικουπικό κόμμα: α, β, στ, ζ. - Δηλιγιαννικό κόμμα: γ, δ, ε, η.

Α.2. 1Λ – 2Σ – 3Σ – 4Σ – 5Σ – 6Σ

Α.3. ναπαίοι = ονομασία που αναφερόταν στους οπαδούς του ρωσικού κόμματος, οι οποίοι προέβαλλαν ... για πιο επίκαιρα θέματα, αφού στην περίοδο των δύο συνταγμάτων (1844-1864) ουσιαστικά ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματα του ρωσικού κόμματος, τα οποία είχαν σχέση με τη ρωσική εκκλησία. (σ. 73)

Σύνταγμα 1864 = Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε μετά την εθνοσυνέλευση του 1862-4. Ως πολίτευμα όριζε ... ή οι βιαιοπραγίες. (σ. 78)

Εθνικόν Κομιτάτον = «Μικρότερη απήχηση … στην Οθωμανική Αυτοκρατορία» (σ. 77)

Β1.
α. Το απόσπασμα αναφέρεται στην κοινοβουλευτική παρουσία του Αλέξανδρου  Κουμουνδούρου, ενός πολιτικού που αποτελούσε τον κυριότερο εκπρόσωπο της νέας γενιάς πολιτικών που αναδείχτηκε μετά την παρακμή των «ξενικών» κομμάτων στην ελληνική πολιτική σκηνή. Αυτή η νέα γενιά πολιτικών εξέφραζε έντονη κριτική στους παλαιότερους πολιτικούς φορείς, που ανήκαν σε διαφορετικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Κυρίως όμως εκδήλωναν την αντίθετή τους στο Παλάτι και τον βασιλιά, τον οποίο θεωρούσαν πολιτικά ατάλαντο και αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα για την ευδοκίμηση του συνταγματικού πολιτεύματος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1850 αυτή η αντίθεση έλαβε συστηματικό χαρακτήρα, λόγω της γενικευμένης δυσαρέσκειας μεγάλου τμήματος του πληθυσμού εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας και της συνεχιζόμενης δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος. Ως αντίδραση συγκροτήθηκαν αντιπολιτευτικοί όμιλοι με αιτήματα: ελεύθερες εκλογές, φορολογική μεταρρύθμιση και ελάφρυνση των αγροτών, κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής, ίδρυση αγροτικών τραπεζών και απλούστερη διοίκηση.

β. Στο απόσπασμα ο Κουμουνδούρος σκιαγραφείται ως υπόδειγμα πολιτικού ανδρός, που έδειχνε αμέριστο σεβασμό στους θεσμούς και στις αρχές της δημοκρατίας. Σεβόταν την αρχή της πλειοψηφίας, δεν δίσταζε να συνεργαστεί ακόμα και με πολιτικούς για τους οποίους έτρεφε προσωπική αντιπάθεια (λ.χ. Τρικούπης) αν αυτό ήταν για το καλό του τόπου, δεν μετερχόταν ύπουλα μέσα, αλλά επιχειρηματολογία και διάλογο. Ιδιαίτερα εξαίρεται στο κείμενο το ήθος και η προσωπικότητά του («Ψυχραιμία … «γλυκύτατο»).
Αντίθετα, ο Ι. Κωλέττης, ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της παλιάς γενιάς των πολιτικών, ηγέτης του Γαλλικού κόμματος και πρωθυπουργός μετά το Σύνταγμα του 1844, είχε μια πολιτική ιστορία διάχυτη από παρατυπίες, νόθευση του εκλογικού αποτελέσματος των καλπών, παραχάραξη της λαϊκής εντολής και ανάδειξη στα ανώτερα αξιώματα ανάξιων εκπροσώπων. Αυτές οι μεθοδεύσεις αποτελούσουν κατάφωρη παραβίαση του συντάγματος. Το γαλλικό κόμμα με τον αρχηγό του υπονόμευε συστηματικά τον κοινοβουλευτισμό και οι οπαδοί του δεν δίσταζαν να χρησιμοποιούν βία και νοθεία για να τρομοκρατούν τους πολίτες, ώστε να ψηφίζουν υπέρ του. Ο ίδιος ο Κωλέττης απαξίωνε το Κοινοβούλιο, καθώς δεν παρουσιαζόταν σχεδόν ποτέ, καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο της κυβέρνησής του, σε σημείο μελετητές να έχουν εκφράσει ότι είχε επιβάλλει ένα είδος "κοινοβουλευτικής δικτατορίας".
Είναι σαφές ότι οι δύο πολιτικοί ανήκουν σε διαφορετικές γενιές με εντελώς διαφορετική νοοτροπία. Ο Κωλέττης αντιπροσώπευε τις αντιλήψεις της προεπαναστατικής Ελλάδας, ενώ ο Κουμουνδούρος αποστασιοποιούνταν από τις αντιπαραθέσεις των παλαιότερων και τις κοινωνικές συνθήκες οι οποίες τις εξέθρεψαν.

Β2.
• Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο που δημοσίευσε ο Τρικούπης (Τις Πταίει), αν δοθεί η ευκαιρία στο πολίτευμα της Ελλάδας να λειτουργήσει ελεύθερα, τότε θα επικρατήσει στην πολιτική ζωή της χώρας ο δικομματισμός (ταχέως ιδώμεν την Βουλή συντασσομένην εις δύο κόμματα).
• Τονίζει ότι στην Ελλάδα δεν πληρούνται οι συνθήκες για την ύπαρξη πολλών κομμάτων εξουσίας, όπως συμβαίνει στην Ιταλία και τη Γαλλία, αλλά αυτό οφείλεται αποκλειστικά στο ότι ανατίθεται ο σχηματισμός κυβέρνησης (από τον βασιλιά) σε κόμματα μειοψηφίας.
• Με το δεύτερο άρθρο του στην ίδια εφημερίδα επισημαίνει ότι η παραβίαση του Συντάγματος που υπήρχε στην περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας του Όθωνα, συνεχίστηκε και στην περίοδο της βασιλευομένης δημοκρατίας του Γεωργίου Α’ (μεταπολίτευση).
• Καταγγέλλει πράξεις νοθείας και βίας (Αττική και Ζάκυνθος) που τραυματίζουν τη δημόσια ηθική και ενισχύουν τη δημόσια διαφθορά και την κοινωνική εξαχρείωση.
• Εισηγείται ότι πρέπει να παρθούν θεραπευτικά μέτρα γιατί η πολιτική κατάσταση ήταν πλέον σε έσχατο σημείο (το κακό είχε ξεπεράσει κάθε όριο).

Επιμέλεια διαγωνίσματος: Σταματέλος Χρήστος, Φιλόλογος